Drugim czynnikiem indywidualnym, mającym duże znaczenie dla uczenia się, są zainteresowania. Uczeń zaintereso­wany aktywizuje swoje procesy poznawcze w celu przyswojenia podawanych mu treści. Zainteresowanie odgrywa rolę w uczeniu się na wszystkich poziomach rozwoju. Może ono odnosić się nie tylko do treści przerabianego materiału, ale również do wyników nauki lub ich następstw. Ponieważ wiele zainteresowań uczniów zależy od ich wieku rozwojowego, postuluje się w praktyce dy­daktycznej dostosować treści nauczania do aktualnych zaintere­sowań dziecka.

Zainteresowania ucznia wiążą się z jego motywacją do nauki, od której w dużym stopniu zależą efekty uczenia się. Motywacja jest ważnym czynnikiem aktywizującym ucznia do nauki. Dzięki niej uczący się zwiększa swoją gotowość do dzia­łania i zmienia ogólny poziom aktywności, dokonuje selekcji bodźców, przyjmuje tylko takie, które łączą się z przerabianymi treściami. Mówiąc o motywacji mamy na myśli czynniki we­wnętrzne aktywizujące jednostkę do przyswojenia podawanych wiadomości lub kształtowanych umiejętności. Czynniki motywa­cyjne mają bardzo wyraźny wpływ na wyniki w nauce i są rów­nie ważne w uczeniu się jak inteligencja. Uczeń bez motywacji do nauki nie będzie osiągał wysokich wyników.

Motywy pobudzające do nauki nie są jednakowe u wszystkich uczniów na danym poziomie nauki. Uczniowie różnie określają przyczyny decydujące o tym, że podejmują naukę. Jedni twier­dzą, że pragną dobrze poznać nowe treści, które ich interesują, inni, że chcą zyskać większe możliwości realizacji cenionych idei społecznych. Od jeszcze innych dowiadujemy się, że chcą zdoby­wać kwalifikacje zawodowe usamodzielnić się i nie być zależny­mi od nikogo. Są również i tacy, którzy uczą się dla dobrych ocen szkolnych, aby zaspokoić własne ambicje.

Jak wykazują badania, o nauce jednostki nie decyduje jeden rodzaj motywów, lecz najczęściej kilka rodzajów. W takim kom­pleksie motywów zawsze jednak jeden rodzaj będzie dominował nad innymi i on nadaje znaczenie nauce pobieranej przez daną jednostkę. Mogą więc dominować motywy poznawcze, ambicyjne, społeczno-ideowe lub inne.

Dane z badań dowodzą, że inne rodzaje motywów występują u uczniów dobrych, a inne u niedostatecznych. Uczniowie dobrzy kierują się motywami poznawczymi i społeczno-ideowymi, a nie­dostateczni praktyczno-szkolnymi i lękowymi. Motywy poznaw­cze i społeczno-ideowe działają w sytuacji uczenia się szkolnego najsilniej i prawdopodobnie wpływają na wysokie wyniki w nau­ce. Jeśli przyjąć takie założenie, które wydaje się wielce praw­dopodobne, to kształtowanie u uczniów najbardziej pożądanych motywów uczenia się mogłoby wpływać na podwyższenie wyni­ków w nauce.

Czynnikiem mającym również znaczenie dla wyników uczenia się są aspiracje jednostki. Przez poziom aspiracji rozumie się to, co osobnik pragnie osiągnąć. Nie każdy poziom aspiracji jest korzystny w sytuacji uczenia się, najlepszy jest poziom zgod­ny z możliwościami uczenia się jednostki. Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom aspiracji w stosunku do możliwości jednostki wy­wiera ujemny wpływ na wyniki w nauce. Wysokie aspiracje przy umiarkowanych możliwościach mogą również wywierać ujemny wpływ na osobowość jednostki. W takim przypadku jednostka doznaje niepowodzeń, które mogą spowodować utratę wiary we własne siły, wyrobić przekonanie o niedocenianiu jej, utrudnie­niach itp. W przypadku aspiracji zbyt niskich jednostka podej­muje zadanie poniżej własnych możliwości. Może to spowodować obniżenie ambicji, niechęć do podejmowania większych wy­siłków i trudnych zadań, wygodnictwo, brak wiary we własne siły.

U każdego człowieka występuje najkorzystniejszy poziom aspiracji dla jego rozwoju i dający najlepsze wyniki w nauce. Ten optymalny poziom będzie polegał na stawianiu sobie nieco wyż­szych wymagań od własnych możliwości. Dlatego trzeba pozna­wać swoje możliwości, aby było wiadomo na co nas stać.

Ważnym czynnikiem w uczeniu się jest nastawienie na zapamiętanie treści materiału. Wielu autorów podkreśla fakt, że dzieci nastawione na zapamiętanie uczą się z większym skutkiem niż te, które takiego nastawienia nie mają. Jedynie u dzieci młod­szych polecenie zapamiętania podawanych treści działa zaburzająco, ponieważ nie wiedzą, jak mają się uczyć, aby dobrze za­pamiętać. Nastawienie wpływa pozytywnie nie tylko na efekty uczenia się, ale również na trwałość zapamiętania i czas odtwo­rzenia materiału wyuczonego. W zależności od tego, jak długo osoba ucząca się chce zapamiętać materiał, przechowanie go w pamięci będzie mniej lub bardziej trwałe.

Nastawienie na uczenie wiąże się również z ustalonym termi­nem odpytywania. Gdy odpytywanie opóźnia się lub jest przy­spieszone w stosunku do zapowiedzianego terminu, wyniki będą gorsze. Pogorszenie wyników, w porównaniu z tymi, jakie uzys­kuje się w zapowiedzianym terminie, będzie tym większe, im bar dziej przyspiesza się lub opóźnia odpytywanie.

Ważnym czynnikiem w uczeniu się są zdolności -spe­cjalne. Okazuje się, że jedni uczniowie łatwiej uczą się ma­tematyki i z niej otrzymują oceny bardzo dobre, trudniej zaś uczą się historii lub geografii. Inni natomiast mają uzdolnienia humanistyczne i lepsze wyniki uzyskują w tych przedmiotach. Są to uczniowie specjalnie uzdolnieni do pewnych przedmiotów nauki. Chcąc takim uczniom ułatwić dobre opanowanie przedmiotu, do którego mają uzdolnienia, tworzy się specjalnie sprofilowane kla­sy szkolne.

Z podanych wyżej informacji wynika, że zespół uczniowski tej samej klasy może być bardzo zróżnicowany pod względem czyn­ników indywidualnych wpływających na efekty nauki. Jednym przyswajanie treści przychodzi łatwiej, innym trudniej. Jedni wkładają dużo wysiłku i potrzebują więcej czasu na zapamięta­nie materiału, a inni w krótszym czasie i przy mniejszym w^Tysiłku będą go dobrze pamiętali. Jest to bardzo ważne dla praktyki szkol­nej realizującej treści programowe w nauczaniu zbiorowym.