Biegunowość uczuć i emocji. Uczucia i emocje wy­rażające stosunek jednostki do otoczenia mogą występować w róż­nych nasileniach. Większość uczuć łatwo grupuje się w pary o sprzecznych właściwościach, jak np. radość ? zmartwienie, we­sołość ? smutek, miłość ? nienawiść. Tę cechę uczuć nazywa­my biegunowością. Między uczuciami znajdującymi się na róż­nych biegunach mogą zachodzić stany pośrednie charakteryzu­jące się stopniem natężenia.

Prawie każde przeżycie jest przyjemne lub przykre. Zarówno człowiek, jak i zwierzę dążą do przeżywania emocji przyjemnych, a unikania przykrych. Emocje przyjemne mają charakter dodat­ni, a przykre ujemny. Również w uczuciach radości, szczęścia, we­sołości jednostka przeżywa dodatni stosunek do otoczenia, a w niezadowoleniu, cierpieniu, smutku, zmartwieniu, rozpaczy stosunek ujemny.

Siła i trwałość uczuć. Procesy emocjonalne i uczuciowe przeżywa jednostka z różną siłą. Zależy to od nasilenia działają­cego bodźca; im silniejszy jest bodziec, tym silniejszy wywołuje stan emocjonalny i tym silniejszy jest poziom aktywacji, to jest pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego. Stopnie nasilenia aktywacji można rozmieścić w przedziale, na którego jednym końcu znajduje się brak jakiejkolwiek reakcji na bodźce (jest to stan zwany śpiączką), a na drugim silne podniecenie emocjonal­ne, takie np. jak wściekłość.

Nie wszystkie uczucia mają ten sam stopień trwałości. Jedne są przeżywane silnie, ale krótko, inne o mniejszym nasileniu, ale długo. Ze względu na siłę i trwałość uczuć można wyróżnić pewne rodzaje przeżyć charakteryzujące się swoistym przebiegiem. Na­leżą do.nich: afekty, wzruszenia i nastroje.

Afektami nazywamy silne przeżycia, którym często to­warzyszą gwałtowne reakcje o przebiegu wybuchowym. Jednost­ka w stanie afektu traci panowanie nad sobą i często popełnia czyny, których nie popełniłaby będąc spokojna. Do afektów za­licza się wybuchy gniewu, radości, rozpaczy, przerażenia. Afekty charakteryzują się nagłym początkiem, znacznym natężeniem, ob­niżeniem zdolności logicznego myślenia i kontroli oraz trudnością hamowania własnych reakcji, krótkim czasem trwania i znu­żeniem po ich ustąpieniu.

Drugim rodzajem silnych emocji jest wzruszenie ogarnia­jące organizm na dłużej i charakteryzujące się objawami we­getatywnymi. Wzruszenie wywołują: radość, strach, zadowolenie. Może ono osiągać różne stopnie, inne wzruszenie będzie na widok kochanej, długo nie widzianej osoby, a inne przy odnalezieniu przedmiotu wywołującego przyjemne wspomnienia.

Nastroje są stanami emocjonalnymi o nieznacznym natę­żeniu, trwającymi dłużej niż dwa poprzednio omówione. Wywo­łują je przedmioty, sytuacje, ludzie, z którymi dobrze lub źle się czujemy. Może być nastrój dobrego samopoczucia, rozdrażnienia, przygnębienia, często bez uświadomienia sobie przyczyny. Na­strój może wywołać określony stan somatyczny, np. duszności, zmiany w tętnie, bóle głowy, ból zęba itp. U niektórych osób wy­stępuje zmienność nastroju, z pogodnego przechodzi w przygnę­bienie, aby po chwili powrócić do poprzedniego. Nastroje wywo­ływane są różnymi czynnikami, jak i zmianami w stanie fizycz­nym człowieka, zmęczeniem, powodzeniem lub niepowodzeniem w pracy zawodowej.