Rodzaje pamięci wyodrębniamy według dwóch kryteriów. Jed­nym z nich jest przedmiot pamięci i sposób zapamiętywania, a drugim różnice w procesie przechowywania. Według pierwsze­go kryterium możemy wyodrębnić pamięć mechaniczną i logiczną. U podstaw pamięci mechanicznej leży powtarza­nie, aż do pełnego zapamiętania, a u logicznej zrozumienie treści i ustalenie związków między jej elementami. Stosowanie danych rodzajów pamięci zależy od zapamiętywanych treści.

Według pierwszego kryterium pamięć dzielimy na mimo­wolną i dowolną. Pamięć mimowolna występuje wtedy, gdy zapamiętujemy coś bez nastawienia na zapamiętanie, a do­wolna, gdy chcemy coś zapamiętać i jesteśmy na to nastawieni. Pamięć dowolna jest podstawowym rodzajem w nauce szkolnej.

Drugie kryterium natomiast uwzględnia różnice w przechowy­waniu zapamiętanego materiału i wyodrębnia pamięć świeżą i trwałą. Pamięć świeża jest krótkotrwała i obejmuje materiał tuż po zapamiętaniu go, zaś pamięć trwała zatrzymuje materiał zapamiętany przez dłuższy czas.