marzec 23rd, 2012 
admin Do mechanizmów pierwszego poziomu należą: popędy, potrzeba kontaktu emocjonalnego, agresja i wrogość (J. Reykowski, 1975).
Popędem nazywamy jednostkę czynnościową regulującą zachowanie i mającą na celu zabezpieczenie równowagi biologicznej ustroju. Popędy to pierwsze mechanizmy regulacyjne (poza odruchami), dzięki którym zostają zaspokojone potrzeby biologiczne organizmu. Popędy uruchamiają i podtrzymują odpowiednie czynności zaspokajające podstawowe potrzeby biologiczne. U zwierząt niższych popędy są mechanizmami wrodzonymi, a u człowieka i zwierząt wyższych popędy wytwarzają się w dużej mierze dzięki doświadczeniu. Zadanie popędu polega na:
a) wykrywaniu odchyleń od równowagi wewnętrznej organizmu (popęd do picia, gdy w organizmie brak płynów),
b) kierowaniu czynnościami poszukiwania (w labiryncie wybieranie drogi w kierunku, w którym znajduje się woda),
c) uruchamianiu czynności konsumpcyjnych (picie znalezionej wody), ‚
d) powodowaniu zmian przystosowawczych organizmu (wypełnienie wodą organizmu hamuje dalsze picie). (J. Reykowski, 1975).
Przebieg działania popędu w podstawowych zarysach jest następujący. Na organizm działa wiele pobudzeń idących z zewnątrz i wewnątrz organizmu, sygnalizujących o pewnych odchyleniach. Pobudzenia zostają właściwie zaklasyfikowane, w zależności od tego, za pomocą jakich operacji można je zlikwidować lub osłabić. Teraz następuje szukanie przedmiotów i dobór czynności, dzięki którym można redukować odchylenia i sygnalizujące je pobudzenia. Niektóre zaburzenia równowagi nie są sygnalizowane i wobec tego nie mogą stać się źródłem popędu. Brak niektórych witamin w organizmie nie wywołuje pobudzeń, jak również zmiany patologiczne, np. miażdżyca też nie są źródłem tworzenia się popędu.
Na tworzenie się popędu duży wpływ ma środowisko jednostki, a szczególnie warunki społeczno-kulturowe, w których żyje. Jednak o ostatecznym ukształtowaniu się popędu decydują indywidualne właściwości człowieka, dzięki którym mogą powstać formy czynności nie przewidziane przez żadne normy społeczne. Przykładem tego są patologiczne popędy. Wtedy redukowanie napięć wewnątrzustrojowych odbywa się za pomocą nieoczekiwanych czynności. Gwałtowny akt agresji może rozładować napięcia pochodzące z narządów płciowych. Przejawia się to także w aktach zadawania bólu, biciu partnera. W ten sposób mogą się uformować popędy sadystyczne. Pewne przedmioty spostrzegane w określonych sytuacjach mogą nabierać znaczenia pobudzającego i rozładowującego napięcie, powstają wtedy różne formy fetyszyzmu. Jak widzimy powstanie popędu może następować w różnych sytuacjach, a sam popęd przybierać formy czasem zupełnie nieoczekiwane.
Potrzeba kontaktu emocjonalnego występuje od najwcześniejszych lat życia. Kontakt między matką i dzieckiem, a szczególnie opieka nad małym dzieckiem, ma duży wpływ na formowanie się jego osobowości. Z biegiem czasu dziecko uczy się reagować nie tylko na bezpośredni kontakt fizyczny, ale również na sygnały tego kontaktu, jak: przyjemny wyraz twarzy, gesty wyrażające serdeczność itp. (J. Reykowski, 1975). Świadomość tego, że jest się lubianym, że inne osoby są życzliwe, staje się warunkiem prawidłowego rozwoju i właściwego kształtowania osobowości. Potrzeba kontaktów emocjonalnych występuje nie tylko u dzieci, ale również u ludzi dorosłych i łączy się z poczuciem bezpieczeństwa. Ludzie, którzy oczekują jakiejś przykrości wywołującej strach, wolą przebywać w towarzystwie innych, niż w samotności.
Potrzeba kontaktów emocjonalnych jest powszechna. Jak źle czuje się osoba hospitalizowana, która przez izolowanie w szpitalu została pozbawiona tych kontaktów ze swoimi najbliższymi. Reakcje takich osób wzmocnione poczuciem braku bezpieczeństwa i przerażonych tym, co może ich spotkać, są często bardzo nieoczekiwane. To wyizolowanie ze środowiska, pozbawienie oparcia, wprowadza różne zaburzenia w funkcjonowaniu ich osobowości. Zaburzenia mogą być doraźne, jeśli pobyt w szpitalu trwa krótko, ale mogą być i trwałe, gdy pobyt w szpitalu się przedłuża, jak np. przy niektórych chorobach przewlekłych.
Różnego rodzaju czynniki ograniczające możliwości swobodnego poruszania się, przeszkody w realizacji zamierzonych celów, powodują występowanie reakcji gniewu, agresji, wrogości. Pod wpływem przykrych doświadczeń zaczyna kształtować się agresywność, jako specyficzny mechanizm regulacyjny. Pobudza on do czynności atakowania, bicia, dając osobie agresywnej zadowolenie i rozładowanie napięcia. Tego rodzaju zachowania powstają przy przeżywaniu doświadczeń frustracyjnych i im one są silniejsze, tym mechanizm agresywności jest bardziej rozbudowany. W formowaniu się mechanizmu agresji dużą rolę odgrywa stykanie się ze wzorami agresywnego zachowania (A. Frączek, 1970).
Źródła agresji mogą być różne. Już w okresie dziecięcym surowi lub odrzucający dziecko rodzice mogą się stać ważną przyczyną przykrych doświadczeń wywołujących agresję. Również złośliwi czy dokuczliwi koledzy, z którym dziecko styka się w szkole lub przedszkolu, mogą powodować akty agresji. W późniejszym okresie niesprzyjający układ stosunków inter osobniczych w pracy, ciągłe utrudnienia lub ograniczenia, mogą wywołać u jednostki zachowanie agresywne. Jeśli tego rodzaju sytuacje będą się powtarzały lub trwały, może się zdarzyć, że reakcje agresywne ulegną generalizacji i nie tylko będą kierowane na źródło frustracji, ale również na inne przedmioty i osoby podobne do źródła. Na tym tle może powstać wrogość do płci przeciwnej w ogóle, do dorosłych lub nauczycieli.
Posted in