Gruźlica jest chorobą specyficznie wpływającą na człowie­ka, kształtującą specjalną sylwetkę chorego. Gruźlica może ata­kować płuca, układ kostny, stawy, węzły chłonne i inne narządy.

Małe dzieci na ogół nie uświadamiają sobie konsekwencji cho­roby, cierpią jedynie z powodu ograniczenia ruchu i odseparowa­nia od rówieśników czy środowiska rodzinnego. Długi okres le­czenia szpitalnego i sanatoryjnego zwiększa jeszcze izolację od rodziny. Na dzieci starsze informacja o rozwijającej się u nich chorobie działa szokująco. Powstaje niepokój, aby nie zarazić osób z otoczenia, aby nie kontaktować się z innymi, bo można im zaszkodzić. Zachodzi konieczność zmiany trybu życia, planów życiowych i innych zamierzeń ważnych dla młodzieży w okresie dorastania. Dla dzieci i młodzieży umieszczonej w placówkach leczniczych powstają możliwości uzupełnienia wiedzy szkolnej w szkołach szpitalnych lub sanatoryjnych. Długotrwały okres le­czenia wpływa destrukcyjnie na psychikę dziecka i aby temu za­pobiec w szpitalach pulmonologicznych i sanatoriach przeciw­gruźliczych organizuje się normalne zajęcia szkolne i przedszkol­ne. Regularne zajęcia szkolne przyczyniają się do tego, że dziecko nie traci roku szkolnego, odrywa myśli od choroby, od lęków, ja­kie je prześladują i od uciążliwej konieczności leczenia się. U dziecka powstaje przekonanie, że po skończonym leczeniu bę­dzie mogło bez uszczerbku podjąć normalną działalność.

Ponieważ nie wszystkie szpitale i sanatoria mają na tyle dobre warunki lokalowe, aby przeznaczyć oddzielne pomieszczenia na sale szkolne, należałoby grupować dzieci na salach szpitalnych według klas szkolnych, co ułatwiałoby organizowanie zajęć lek­cyjnych na miejscu.

Dzieci chore osiągające dobre wyniki w nauce mają nieraz wzmożone poczucie własnej wartości i wysoką samoocenę. Ten moment wysokiej samooceny należy wykorzystać w wyrabianiu karności czy innych elementów wychowawczych.

Oddziaływania wychowawcze należałoby rozpocząć od racjo­nalnego zorganizowania dnia i podporządkowania go wymaga­niom leczenia. Ważną sprawą jest również wypełnienie dziecku czasu wolnego, aby nie nudziło się, ale było zajęte, a jednocześnie wypoczywało. Szczególnie ważną sprawą w postępowaniu pedago­gicznym jest oddziaływanie odciążające od długotrwałych napięć i hamowań. Jednym ze sposobów jest zmiana otoczenia dziecka oraz ugruntowanie poczucia bezpieczeństwa. Oddalenie od osób bliskich dziecku powoduje uczucie zagubienia, silną tęsknotę za rodziną i bliskimi. Dodatkową trudnością bywa często spotykany lęk przed obcymi, a nieumiejętność nawiązywania kontaktu z no­wymi ludźmi utrudnia wejście w życie zbiorowe. Znalezienie się w nowym otoczeniu burzy częściowo dotychczasowe stereotypy, co również zagraża bezpieczeństwu dziecka.

Do tego, aby zmiana otoczenia nie odbiła się fatalnie na dziecku potrzebny jest duży wysiłek pielęgniarek polegający na dostar­czeniu dziecku oparcia psychicznego, aby nie czuło się obco, lecz miało jakąś osobę bliską, z którą mogłoby nawiązać pozytywne interakcje. Wówczas życie w nowym środowisku stanie się dla dziecka o wiele znośniejsze, a dziecko będzie się pewniej czuło.

W oddziaływaniu wychowawczym na dziecko chore na gruźli­cę powinien być spełniony warunek zapewnienia dziecku powro­tu do równowagi psychicznej. Aby to osiągnąć potrzebny jest pe­łen życzliwości i serdeczności stosunek do dziecka. Ono musi mieć przekonanie, że jesteśmy mu życzliwi, pragniemy jego dobra nie tylko formalnie, ale faktycznie.