Zapotrzebowanie na pomoc ze strony społeczeństwa zwykle zależy od ustroju społecznego panującego w danym kraju i od sytuacji bytowej ludności. Na podstawie porównań z terenu na­szego kraju, w okresie międzywojennym i po drugiej wojnie świa­towej, obserwujemy wiele zasadniczych zmian jakie nastąpiły w ostatnim okresie. Nastawienie na uprzemysłowienie kraju do­prowadziło do całkowitego zlikwidowania bezrobocia i zapewnie­nia podstawowych warunków egzystencji każdej rodzinie. Wzrost dochodu narodowego pozwolił na budowę nie tylko nowoczes­nych zakładów pracy, uwzględniających wymogi zdrowotne pra­cowników i ich bezpieczeństwa, ale i na budowę nowoczesnych osiedli mieszkaniowych, stwarzających warunki do przestrzega­nia higieny, utrzymania zdrowia i dobrego wypoczynku.

Mimo wielkiego postępu jaki osiągnęliśmy w zakresie poprawy warunków bytowych, zdrowotnych i kulturalnych ludności, pozo­staje jeszcze wiele sytuacji doraźnych, tak zwanych przypadków losowych, w których osobom dotkniętym nieszczęściem trzeba pomóc. Do tej kategorii przypadków zalicza się: sieroctwo, zgon jedynego żywiciela, wypadki przy pracy lub drogowe, inwalidz­two, pozbawienie dachu nad głową i utrata mienia wskutek po­żaru lub innych klęsk żywiołowych.

Przed wojną w Polsce, podobnie jak i w innych krajach kapi­talistycznych, pomoc w sytuacjach losowych opierała się w du­żym stopniu na działalności filantropijnej osób prywatnych łub stowarzyszeń religijnych, a niewielki procentowo udział miały tu fundusze społeczne. Kraj był biedny, dźwigał się z trudem po półtorawiekowej niewoli i nie miał wystarczających zasobów na cele pomocy społecznej. Dziś sytuacja uległa znacznej zmianie na korzyść. Z dochodu narodowego wydzielona została pula przewi­dziana na cele opieki społecznej, a działalność filantropijna jest zjawiskiem raczej marginesowym, biorąc pod uwagę liczbę osób objętych ich pomocą. Działalność opieki społecznej jest uzupeł­niana i wspomagana funduszami wielu organizacji społecznych, jak np. Polskiego Czerwonego Krzyża, Polskiego Komitetu Pomo­cy Społecznej, Ligi Kobiet i innych.

Mówiąc o opiece społecznej mamy na myśli system świad­czeń materialnych, wychowawczych i opiekuńczych, udzielanych osobom znajdującym się w wyjątkowo trudnej sytuacji życiowej, w której nie potrafią sobie same poradzić (K. Kamiński, 1972).

Pomoc z funduszów społecznych przewidziana jest dla osób niezdolnych do pracy na skutek przewlekłej choroby, nagłych wypadków, inwalidztwa lub przekroczenia ustalonej przepisami granicy aktywności zawodowej. Utrata możliwości zarobkowa­nia uniemożliwia człowiekowi egzystencję, powodując wystąpie­nie poczucia zagrożenia, zachwiania bezpieczeństwa własnego i rodziny. Dla osób, które znalazły się w takiej sytuacji, przewi­duje się:

a)    zasiłki stałe i okresowe,

b)    zapomogi pieniężne,

c)     pomoc w naturze w postaci ubrania, żywności, gotowych obiadów, mebli, opału itp.,

d)    renty wypadkowe,

e)    emerytury (renty starcze),

f)     umieszczenie w zakładach, domach specjalnych itd. (Porad­nik Opiekuna Społecznego, 1965).

Emerytury, renty wypadkowe i zasiłki przyznawane są przez specjalne komórki prezydiów wojewódzkich rad narodowych, noszących nazwę wydziałów opieki społecznej, lub referaty do^ spraw socjalnych niższego rzędu w gminach.

Jednym z pierwszoplanowych kierunków działania opieki spo­łecznej jest pomoc ludziom kalekim, nieuleczalnie chorym i sta­rym. Dla inwalidów i kalek stwarza się możliwości podejmowa­nia chałupniczych prac zarobkowych, wykonywanych na terenie własnego mieszkania. Opieka społeczna dostarcza niezbędnych narzędzi pracy i materiałów do produkcji, zapewniając także zbyt na wykonane przedmioty. Poszukuje się także coraz lepszych rozwiązań w zakresie opieki nad ludźmi nieuleczalnie chorymi i starymi, co podyktowane jest między innymi ciągle zwiększającą się ich liczbą. Starania i zabiegi opiekuńcze w stosunku do nich idą w dwóch kierunkach:

1)    organizowanie opieki i pomocy w miejscach ich zamieszka­nia w postaci pomocy sąsiedzkiej, sióstr pogotowia oraz organi­zowanie domów dziennego pobytu,

2)    rozbudowa domów rencistów, domów pomocy społecznej, zakładów specjalnych (dla przewlekle chorych, upośledzonych umysłowo itp.).

Liczba miejsc w zakładach jest ciągle niewystarczająca i jest to drugi powód starań o stworzenie bardziej sprawnie działają­cej pomocy osobom przebywającym we własnych mieszkaniach. Na tym odcinku splatają się wysiłki pracowników socjalnych, opiekunów społecznych, pielęgniarek, lekarzy czy przedstawicie­li różnych organizacji społecznych i zakładów pracy. Zajmują się oni organizowaniem leczenia, wypoczynku, usprawnianiem cho­rych, profilaktyką oraz zapewnieniem opieki osobom niedołęż­nym, chorym, niedorozwiniętym.

Pomoc społeczna nie ogranicza się tylko do okresu choroby. Poszukuje się i rozwija różne formy działalności specjalnie z my­ślą o ludziach starszych, służące podtrzymywaniu ich aktywnoś­ci, zainteresowań intelektualnych, rozwijaniu życia towarzyskie­go oraz podejmowaniu działań społecznych.

Ostatnia ze sfer działalności pomaga w zwalczaniu u osób star­szych poczucia, że są niepotrzebni i stwarza jednocześnie szanse wykorzystania ich doświadczeń życiowych dla dobra społeczeń­stwa. Placówkami rozwijającymi wspomnianą działalność są: kluby seniorów, kluby rencistów, kluby złotego wieku inicjowa­ne przez rady zakładowe placówek, w których obecni renciści byli zatrudnieni. Tworzenie tych klubów przyczynia się do podtrzy­mywania kontaktów ludzi starych z ich dawnym miejscem pracy. Zakłady, w miarę możliwości, wysyłają byłych pracowników na leczenie sanatoryjne lub na wypoczynek do zakładowych ośrod­ków wczasowych, organizują im wycieczki, życie kulturalne, udzielają pomocy materialnej, pomocy w usługach (np. malowanie i remonty mieszkań).