WPROWADZENIE DO DYDAKTYKI

W życiu każdego człowieka podstawową rolę spełnia nauka, dzięki której jednostka zdobywa wiedzę, rozwija się umysłowo i coraz lepiej poznaje otaczający świat. Nauka wzbogaca do­świadczenia człowieka oraz kształtuje bardziej adekwatny sto­sunek do świata.

Z nauką szkolną wiąże się sprawa nauczania, przekazywania wiadomości dostosowanych do wieku i możliwości umysłowych ucznia. Nauką, która wyjaśnia przebieg procesu nauczania jest dydaktyka. Nazwa ta pochodzi z języka greckiego, w którym ?di­dácticos” oznacza w języku polskim ?nauczający”.

Nauczanie można określić jako planową pracę nauczyciela z uczniami, polegającą na kierowaniu procesem przyswajania wiedzy, wyrabianiu umiejętności, stosowaniu jej w praktyce, kształtowaniu przekonań, zainteresowań i zamiłowań. Ma ono na

celu doprowadzenie do trwałego przyswojenia sobie przez uczą­cych się wiadomości, umiejętności i nawyków. Wymaga to od nauczyciela wykonywania różnorodnych czynności, jak: podawa­nie wiadomości, wyjaśnianie ich, utrwalanie, sprawdzanie itp.

W dydaktyce, która jest jednym z działów pedagogiki, wyróż­nia się dydaktykę ogólną i dydaktyki szcze­gółowe.

Dydaktyka ogólna obejmuje całość problematyki nau­czania na wszystkich szczeblach, ze wszystkich przedmiotów i for­mułuje ogólne wytyczne postępowania. Dla celów praktycznych okazało się to niewystarczające, bowiem specyfika każdego przedmiotu wymaga dobierania szczególnych sposobów postępo­wania, wynikających z przekazywanych treści.

Dla realizacji poszczególnych treści nauczania okazało się ko­nieczne opracowanie bardziej szczegółowych wskazań dostosowa­nych do specyfiki danych treści. Tym zajęły się dydaktyki szczegółowe, zwane również metodykami przed­miotów nauczania. Opracowano więc metodykę naucza­nia, biologii, matematyki, chemii, fizyki, języka ojczystego, języ­ków obcych, wychowania fizycznego, pielęgniarstwa i innych. Zajmują się one dokładną analizą treści każdego przedmiotu nau­czania, celów jakie ma on do spełnienia w całokształcie naucza­nia, sposobami przekazywania wiadomości oraz warunkami nie­zbędnymi do osiągnięcia najlepszych efektów nauczania (W. Za­czyński, 1974).

Sposoby i środki przekazywania wiadomości są stale doskona­lone i modyfikowane, aby uczeń mógł coraz lepiej je opanowy­wać. Oczywiście, że zakres i trwałość opanowanej przez ucznia wiedzy zależy nie tylko od dobrze dobranych środków jej prze­kazywania, ale również od wkładu pracy samego ucznia. Są one jednak współzależne, bo jeśli środki będą aktywizowały ucznia to i on będzie brał bardziej czynny udział w procesie nauczania. Stąd tak dużą wagę przywiązuje się do metod i środków naucza­nia.

W czasie przekazywania wiadomości uczniowi należy tak to ro­bić, aby obudzić w nim zainteresowania daną dziedziną. Zainte­resowania jako czynnik indywidualny odgrywają znaczną rolę w opanowaniu nowych wiadomości.

Szeroko pojęty proces nauczania prowadzący do pełnego roz­woju jednostki (rozwój intelektualny, moralny i społeczny) okre­śla się mianem kształcenia, a wynikiem kształcenia jest osiągnięcie wykształcenia. Kształcenie dzielimy na dwa kierunki ogólne i zawodowe.

Kształcenie ogólne realizowane jest w szkołach pod­stawowych, liceach ogólnokształcących i na niektórych Wydziałach szkół wyższych. Daje ono osobie uczącej się przygotowanie do rozumienia świata w jego zasadniczych ujęciach, wyposaża w podstawowe wiadomości pozwalające na dalsze kształcenie w wybranych kierunkach i pozwala na zdobycie umiejętności przydatnych w życiu jednostki, np. pisania poprawnego, jas­nego wyrażania swoich myśli i wiele innych.

Kształcenie zawodowe przygotowuje do wykonania określonego zawodu i jest realizowane również na poziomie pod­stawowym (zasadnicze szkoły zawodowe), przygotowując kwa­lifikowanych robotników na poziomie średnim (technika zawodo­we, licea zawodowe). Ten rodzaj szkolnictwa zawodowego daje absolwentowi świadectwo dojrzałości i dyplom technika. Również jest ono realizowane na poziomie wyższym, po ukończeniu któ­rego absolwent otrzymuje tytuł inżyniera lub magistra inżyniera. Ten rodzaj kształcenia obejmuje treści nie tylko zawodowe, przygotowujące pracownika do odpowiedniego zawodu, ale także ogólnokształcące, chociaż w mniejszym wymiarze niż w szkołach ogólnokształcących.

Ze względu na szybko narastające nowe treści w każdej dzie­dzinie zarówno ogólnej, jak i zawodowej żadnego typu szkoła nie jest w stanie przekazać uczącemu się pełnej wiedzy z danej dzie­dziny. Każdy zatem, kto nie chce pozostać w tyle za postępem naukowym i technicznym musi samodzielnie uzupełniać swoją wiedzę. Zadaniem każdej szkoły byłoby więc przygotowanie osób uczących się do samokształcenia, bez którego trudno właściwie egzystować w dzisiejszych czasach, bo łatwo można być zdystan­sowanym przez osobę kompetentniejszą. Przygotowanie do samo­kształcenia nie jest łatwe, ponieważ nikt nie chce się całe życie uczyć. Nie ma również wystarczającej liczby podręczników i książek przedstawiających poziom współczesnej wiedzy w da­nej dziedzinie. Jeśli osoba ucząca się będzie miała odpowiednie materiały, z których będzie mogła uzupełniać swoją wiedzę, to musi także chcieć się uczyć. Do tego potrzebna jest pozytywna, trwała motywacja do uczenia się, a takiej motywacji w obecnych szkołach się nie kształtuje. Pozytywna motywacja do nauki poz­woli uczniowi na przejście z pozycji biernego odbiorcy do aktyw­nego badacza różnych dziedzin.

Samokształcenie jest indywidualnym sposobem zdobywania wiedzy i uzupełniania już posiadanej. Nie całą wiedzę można zdo­być w formach samokształceniowych i dlatego należałoby pomóc osobom uczącym się organizując np. wykłady na temat najnow­szych zdobyczy wiedzy. Należałoby również zaopatrzyć osoby uczące się w publikacje ogólnie dostępne, w odpowiednio zapla­nowanych nakładach, co przy stałym braku papieru nie jest takie realne. Wszystkie formy oświatowe powinny być tak organizowa­ne, aby nie rekonstruowały wiedzy już zdobytej, ale uzupełniały ją treściami nowymi, jeszcze nie znanymi osobom uczącym się. Powiedzenie, że człowiek całe życie się uczy, jeszcze chyba nigdy nie było tak aktualne, jak obecnie. Jak już powiedziałam koniecz­ność uczenia się ciągłego, nieustającego czy permanentnego, wy­nika z szybko narastającej wiedzy, której nie da się w pełni prze­kazać w nauce szkolnej, nawet gdyby programy szkolne były jesz­cze bardziej bogate w treści nauki niż są obecnie. Szkoła, w takich warunkach, może dać tylko wiedzę wyjściową i przygotować ucznia do samokształcenia. Jeśli to osiągnie, to wówczas będzie szkołą współczesną, nie przekazującą tylko wiedzy historycznej, a programy szkolne przestaną być zbiorem nieaktualnej wiedzy.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.