Doraźne skutki frustracji

Frustracja wywołuje przykre napięcia emocjonalne i powodu­je zmiany w zachowaniu jednostki. Im frustracja silniejsza, tym większe zmiany w postępowaniu danej osoby. Zmiana zachowa­nia ma usunąć przykry stan napięcia emocjonalnego lub zredu­kować go do minimum.

Najprostszym sposobem usunięcia przykrego napięcia, a przez to zlikwidowania stanu frustracji, byłoby obejście lub pokona­nie przeszkody. Nie zawsze jest to możliwe, dlatego szuka się in­nych sposobów zredukowania przykrości. Jeśli potrzeba jest sła­ba i nie ma wielkiego znaczenia dla jednostki, to może z niej zre­zygnować bez kłopotu. Jeśli jednak potrzeba jest silna, trzeba szukać dróg zastępczych dla jej zaspokojenia. Gdy nie zawsze udaje się je znaleźć, a potrzebę chce się zrealizować, wówczas napięcie emocjonalne wzrasta. W takim przypadku w zachowa­niu jednostki powstają różne zaburzenia. Zaburzenia te traktowa­ne bywają jako doraźne skutki frustracji. Należą do nich agre­sja i czynności obronne, takie jak: regresja, fiksacja i inne.

Agresja i napady złości wysuwają się na plan pierwszy. Według Dollarda (zob. A. Frączek, 1864), agresywność jest pod­stawowym następstwem frustracji. Agresją jest takie postępowa­nie, które powoduje uszkodzenie lub zniszczenie przedmiotu albo usunięcie oporów osoby stanowiącej przeszkodę. Zachowanie agresywne prowadzi do likwidowania jednego stanu frustracji, ale powoduje powstawanie nowych, ponieważ otoczenie nie toleruje takiego zachowania się jednostki.

Agresja jest atakiem, ale oprócz niej występują również czyn­ności obronne, które nie są atakiem. Do czynności obronnych za­licza się regresję i fiksację.

Regresja polega na cofaniu się osobnika do okresów wcześ­niejszych, w których czuł się dobrze. Jest to jakby ucieczka w przeszłość. Jednostka, która dawniej była poważna i ceniona, a teraz jest odsunięta lub odsunęła się sama, cofa się do tamtych czasów, podkreślając w rozmowie, kim była i jakie miała znacze­nie. U dzieci przejawia się to jeszcze inaczej. Dziecko 7-letnie, które zostało usunięte przez młodszego potomka z dotychczaso­wej, często uprzywilejowanej pozycji, powraca do form zacho­wania się wcześniejszych, kiedy było ośrodkiem zainteresowania; zaczyna używać wyrażeń małego dziecka, mówić pieszczotliwie, płakać z błahego powodu itp. Chce nie tylko zwrócić na siebie uwagę, ale odzyskać swoją dawną pozycję.

F i k s a c j a (usztywnienie) zachowania występuje wtedy, gdy pewne reakcje jednostka zaczyna powtarzać, mimo, że jest za nie karana. Są to zachowania niepożądane i za pomocą kary pragnie się je zahamować lub usunąć, a najczęściej kara daje efekt od­wrotny, bo utrwala je. Pod wpływem frustracji zachowanie staje się usztywnione, traci swoją plastyczność, a zdolność dostosowa­nia się do otoczenia jest ograniczona. Zaobserwowano pewną sztywność reakcji u osób nerwicowych, chociaż często przynosiły danej osobie szkodę.

Jeśli osobnik dłuższy czas podlega stanom frustracji, obserwuje się u niego powtarzalność pewnych reakcji w zachowaniu. Na przykład: chłopiec mający niepowodzenia w szkole zaczyna palić papierosy i chociaż jest za to karany, pali je nadal i nie można wpłynąć na to aby przestał to robić. Palenie papierosów upodab­nia go do członków grupy, w której wszyscy palą, daje mu po­zycję i uznanie, kompensuje niepowodzenia szkolne. Nie może więc przestać palić, aby w zespole, do którego należy i w którym czuje się dobrze, nie pomyślano, że jest inny i nie nadaje się do nich, aby nie odrzucono go z grupy.

Both comments and pings are currently closed.

Comments are closed.