marzec 23rd, 2012 
admin Filozofia marksistowska zakłada pierwotność istnienia materii, a wtórność psychiki. Psychika jest wytworem materii i poza nią nie istnieje. Jest ona funkcją wysoko zorganizowanej materii, którą jest mózg ludzki. Materia znajdująca się na świecie występuje w różnych postaciach. Jedną z postaci jest materia nieożywiona podlegająca tylko zmianom fizykochemicznym. Inną postacią jest materia posiadająca specyficzne cechy, z których najważniejszą jest pobudliwość, jako zdolność reagowania na podniety zewnętrzne. Wyższą postacią materii jest ta, którą charakteryzuje w r a ż 1 i w o ś ć, to jest zdolność odczuwania wrażeń. Wrażliwość jest elementarną formą psychiki. Biorąc pod uwagę tylko te dwie cechy nie można jeszcze mówić o psychice w pełnym znaczeniu. Dopiero materia wysoko zorganizowana, taka jak półkule mózgu, a szczególnie kora mózgu, posiada pełną psychikę. Dzięki psychice, jako funkcji kory mózgu, możemy poznawać zjawiska otaczającego nas świata, a znając je zmieniać i dostosowywać do własnych potrzeb.
Rolę poznawania realnej rzeczywistości, jaką spełnia psychika w sposób przejrzysty, przedstawiła leninowska teoria odbicia (odzwierciedlenia). Jednostka ludzka żyjąc w określonym otoczeniu podlega różnego rodzaju bodźcom, które z otoczenia do niej docierają. Bodźce zostają przez narządy zmysłów odbierane, a następnie przekazywane jako impulsy nerwowe do właściwych ośrodków nerwowych.
Subiektywny charakter procesów psychicznych. Każdy człowiek ma inne możliwości odbioru docierających do niego bodźców, dlatego każdy inaczej odzwierciedla zjawiska otaczającego świata. Może się zdarzyć, że dwie osoby rozmawiając o tym samym zjawisku będą je określały różnie. Gdy będą mówiły np. o temperaturze powietrza, to ich sądy mogą być zupełnie inne. Jedna osoba może twierdzić, że jest zimno, a druga, że jest ciepło. To samo dotyczy innych zjawisk odbieranych przez różne osoby. Zatem odzwierciedlenie obserwowanych zjawisk nie u wszystkich ludzi jest jednakowe, chociaż odzwierciedlana rzeczywistość jest ta sama. Subiektywność odzwierciedlenia przejawia się nie tylko w procesach poznania, ale i w procesach ustosunkowania się do rzeczywistości. Ludzie spostrzegają różne cechy tych samych przedmiotów, wyciągają różne wnioski z tych samych faktów, przeżywają różne uczucia i pragną różnych rzeczy.
Dlaczego tak się dzieje i co jest przyczyną takiego stanu? Otóż jednym ze źródeł różnic indywidualnych między ludźmi jest różna budowa i różne funkcjonowanie narządów zmysłów. Gorsza ostrość wzroku powoduje, że ludzie źle rozpoznają wiele cech przedmiotów, słaba ostrość słuchu sprawia, że nie rozumieją, albo źle rozumieją wypowiadane do nich słowa. Różnice indywidualne w budowie narządów zmysłów powodują różnice w funkcjonowaniu ich i dlatego ludzie różnie odbierają docierające do nich bodźce.
Innym źródłem subiektywności zjawisk psychicznych jest doświadczenie indywidualne człowieka, jego wiedza o danym przedmiocie czy zjawisku, interesowanie się nim. Inaczej będzie odzwierciedlał zjawiska przyrody spotykane w lesie leśnik zżyty z lasem i mający fachową wiedzę o nim oraz zainteresowania związane z pracą zawodową, a inaczej mieszkaniec miasta, który przyjechał na niedzielną wycieczkę do lasu.
Jeszcze inną przyczyną subiektywności jest aktualny stan organizmu danej jednostki. Człowiek zmęczony, z trudem zapamiętuje wiadomości podawane mu podczas wykładu. Dokuczliwy ból zęba czy ból żołądka nie pozwalają na dokładne odzwierciedlanie tego, co się często dzieje obok. Natomiast człowiek wypoczęty, zdrowy, o dobrym samopoczuciu dużo łatwiej zapamiętuje podawane mu wiadomości, dokładniej odzwierciedla zjawiska i łatwiej znosi drobne niepowodzenia. Aktualny stan psychiczny,i fizyczny jednostki wywiera duży wpływ na jakość procesów psychicznych.
Czy wobec faktu, że procesy psychiczne są subiektywnym odzwierciedleniem rzeczywistości, można mówić o prawdziwości naszego poznania w ogóle? Sprawdzianem, czy nasze poznanie jest zgodne ze stanem faktycznym, to znaczy, czy jest prawdziwe, będzie zawsze praktyka. W praktycznej działalności należy szukać prawdziwości naszego poznania. Jeżeli działanie oparte na poznaniu otaczającej nas rzeczywistości jest skuteczne i prowadzi do takich zmian, jakich na podstawie spostrze
żeń i wnioskowań oczekiwaliśmy, to mamy wystarczający dowód, że spostrzeżenia były prawdziwe.
Patrząc na tor kolejowy spostrzegamy, że szyny im są dalej od nas, tym bardziej zbliżają się do siebie, jednak wiemy, że tak nie jest, gdyż na podstawie naszej dotychczasowej praktyki korygujemy błąd spostrzeżenia i mimo złudzenia optycznego wiemy, że szyny są zawsze równo oddalone od siebie. Wystarczy zmierzyć w różnych miejscach odległość jednej szyny od drugiej, aby przekonać się o błędności naszego spostrzeżenia. Tak więc praktyka indywidualna i zbiorowa wykonywana przez wielu ludzi, a nieraz przez wiele pokoleń, stanowi ostateczny sprawdzian naszego poznania.
Praktyka jest nie tylko sprawdzianem prawdziwości naszego poznania, ale również pozwala na dokładniejsze poznanie. Jest więc dalszym etapem poznania świata. W czasie pracy nad danym przedmiotem poznajemy nowe jego właściwości, których przedtem nie dostrzegaliśmy. Otaczający nas świat jest więc poznawalny, a w miarę zdobywania coraz lepszych technik poznania staje się bardziej dostępny człowiekowi. To, że świat jest poznawalny nie oznacza, że jest już całkowicie poznany. W miarę postępu nauki i techniki będzie coraz lepiej poznawany i coraz więcej prawd o nim będzie odkrywanych.
Rola pracy w rozwoju psychiki ludzkiej. Do rozwoju psychiki człowieka przyczyniła się również praca ludzka. Sposób życia zwierzęcia różni się zasadniczo od sposobu życia człowieka. Zwierzę przystosowuje się tylko do przyrody, człowiek natomiast swoją działalnością wpływa na przyrodę, przystosowując ją świadomie do swoich potrzeb. Zwierzę pobudzają do działania zawsze te same biologiczne potrzeby, a u człowieka dzięki jego pracy, obok potrzeb biologicznych, zaczęły kształtować się potrzeby psychiczne i społeczne. Decydującym i istotnym czynnikiem, który przekształcił psychikę zwierzęcych przodków człowieka, kierowaną biologicznymi potrzebami, w ludzką świadomość i który w rozwoju tej świadomości odgrywa poważną rolę, jest praca. ?Praca stworzyła człowieka” stwierdza Engels. Jak długo nasi przodkowie przystosowywali się do środowiska, w którym żyli, tak długo nie można mówić o ich świadomości. Świadomość pojawia się razem z mową, która staje się jedną z potrzeb porozumienia się społeczności ludzkiej w jej zbiorowej działalności. Praca przybiera więc rozległe formy wspólnego, społecznego działania. Społeczny charakter pracy wymaga zawsze podziału czynności. Podział taki jest możliwy tylko wtedy, gdy każdy osobnik uświadamia sobie związek swoich czynności z czynnościami innych członków zespołu oraz końcowy cel wspólnych wysiłków. Praca zespołowa jest działalnością celową, wymagającą uświadomienia sobie ostatecznego wyniku, jak i środków prowadzących do osiągnięcia go.
Człowiek jako istota społeczna. Jednostka ludzka jest zarówno organizmem potrzebującym określonych warunków do utrzymania się przy życiu, jak i istotą społeczną żyjącą w grupach i utrzymującą z nimi kontakty. Powstają więc różnego rodzaju związki i zależności społeczne, które wymagają również przystosowania się społecznego do zbiorowości ludzkiej. Od pierwszych chwil swego życia człowiek styka się z innymi ludźmi, którzy oddziałują na niego, umożliwiają poznanie otaczającego świata, organizują warunki życia. Kiedy dziecko zaczyna mówić, jego kontakty społeczne rozszerzają się, a zdobycie umiejętności czytania pozwala mu na korzystanie z dorobku ludzkiego zgromadzonego w książkach, dziełach sztuki, wytworach ludzkiej działalności.
Człowiek korzysta przez całe życie z doświadczeń innych ludzi, uzupełnia te doświadczenia, koryguje i wzbogaca o nowe elementy. Warunki w jakich człowiek żyje w danym społeczeństwie, sposób, w jaki zdobywa środki do życia, stosunki produkcji, w jakich bierze udział, kształtują jego wiedzę o świecie i jego poglądy. Mimo dużych różnic indywidualnych, jakie zachodzą między ludźmi, mimo subiektywnego odzwierciedlenia rzeczywistości, kształtują się u ludzi cechy wspólne, charakterystyczne dla danego środowiska i historycznej epoki.
Jednostka ludzka zmienia się w zależności od zmian zachodzących w społeczeństwie. Inne cechy występowały u człowieka żyjącego we wspólnocie pierwotnej, a inne w czasie niewolnictwa. Jednostka ludzka znajduje się stale pod kontrolą społeczną. Zachowanie się jednostki, jej sposób działania, wykonywanie pracy zawodowej, podlegają stałej ocenie społecznej. Społeczna pochwała czy upomnienie może zadecydować o zmianie postawy do innych ludzi, o kształtowaniu określonych cech, nabywaniu pozytywnych lub negatywnych.
Posted in